Weet jij waardoor een kind een trauma kan oplopen?

Als je in de Van Dale de betekenis van 'trauma' opzoekt, kom je op het volgende: 

trau·ma (de/het; v(m) en o; meervoud: trauma's, traumata) 1: verwonding 2: (psychologie) hevige geestelijke aandoening die een stoornis veroorzaakt. 

Via Google vind je onder andere:    

‘Een trauma kan ontstaan wanneer iemand één of meerdere schokkende gebeurtenissen meemaakt, zoals een ernstig verkeersongeluk, een brand, het overlijden van een belangrijk persoon, seksueel misbruik of geweld. Een trauma ontstaat doordat de gebeurtenis(sen) niet goed verwerkt worden, geen plekje kunnen krijgen.’ Voor de meeste mensen spreekt deze omschrijving direct tot de verbeelding. Een ernstig ongeval,  geweld in huis of in een oorlog: we begrijpen intuïtief dat de herinnering aan zulke gebeurtenissen je ook op latere leeftijd nog kan achtervolgen. 

En verwaarlozing dan?    

Maar als je nog te klein was om je bewust te herinneren wat je hebt meegemaakt? Of als je juist níet hebt meegemaakt wat je nodig had om je goed te kunnen ontwikkelen? Verwaarlozing, en meer specifiek emotionele verwaarlozing, is de minst herkende en misschien wel ernstigste vorm van traumatisering die een kind op zeer jonge leeftijd kan ondergaan. Soms hebben ouders problemen die hen zó in beslag nemen dat ze vooral aan het overleven zijn. Denk aan schulden, depressie, alcohol- of drugsverslaving. Of aan een complexe scheiding met ruzies, somberheid en financiële problemen als gevolg… Wat kan het dan moeilijk zijn om een klein kind te geven wat het zo nodig heeft: geruststellende aandacht, sussen en wiegen als het huilt, voeding als het honger heeft, een extra dekentje als het koud is. Als ouders niet in staat zijn om voldoende te reageren op de basisbehoeften van hun baby of peuter, ontstaan bij het kind diepe  gevoelens van onveiligheid. Hoe klein het kind ook is, de onveiligheid activeert het stress-systeem. We zeggen dan: de alarmcentrale draait overuren en die gaat niet meer zomaar uit. Kinderen die in hun eerste levensjaren (emotionele) verwaarlozing hebben ondergaan, kunnen onmogelijk antwoord geven op de vraag ‘Wat mankeert jou?’. Toch gedragen ze zich vaak merkwaardig en vallen ze in sociaal opzicht buiten de boot. Diep van binnen staan ze in de overlevingsstand. Vaak wordt de ontwikkeling van hun lerende brein sterk belemmerd. Ze zijn snel boos ‘om niks’, of heel onrustig, bang, teruggetrokken, zomaar verdrietig. Ze vertrouwen je niet (al ben je de meest voorspelbare juf van de school), maken geen of moeizaam contact met andere kinderen, lijken afwezig, of zijn juist heel dwingend aanwezig. Ze hebben vaak een enorme behoefte aan voorspelbaarheid, en raken van slag in omstandigheden die ze niet voorzagen. Kenmerkend gedrag wordt niet zelden aangezien voor bijvoorbeeld autisme of ADHD.

Herken je dit en wat doe je dan? 

Heb jij te maken met kinderen die ‘om niks’ boos worden, of onrustig, bang, teruggetrokken, verdrietig? Die dwingend en/of wantrouwend zijn, contact uit de weg gaan? Weet je iets van de thuissituatie? Hoe is het contact met de ouders? Zijn zij stabiel, zorgzaam, betrokken? Is er sprake van een verdrietige voorgeschiedenis? Als trauma de onderliggende oorzaak is, kan een traumasensitieve benadering je helpen om te zorgen dat het kind/het gezin de juiste hulp krijgt. In dit artikel lees je hoe een behandeling in zijn werk kan gaan.

Wil jij leren wat je in je in de klas kan doen voor deze kinderen? In onze training Traumasensitief Lesgeven. staan we stil bij de do’s en don’ts in de omgang met kinderen die getraumatiseerd zijn. Wat is een vroegkinderlijk trauma precies, hoe groot is de kans dat je er als leraar mee in aanraking komt, wat gebeurt er in de hersenen en hoe kan je negatieve patronen begrijpen en helpen veranderen? Je leert waarom de kalmte van jouw eigen brein je belangrijkste instrument is, en je zal meer ontspannen en zelfverzekerd voor de klas te staan. Zo bied je leerlingen met én zonder trauma veiligheid en vertrouwen. Deze training is een must voor iedereen die met kinderen werkt. 

Omdat we willen dat iedereen weet hoe het zit met trauma's bij kinderen, zetten wij dit onderwerp een week lang in de schijnwerpers. Ga naar onze speciale 'aandacht voor trauma-pagina'.