Als leerkracht kun je een groot verschil maken in het leven van getraumatiseerde kinderen

“Van wat ik heb gezien en geleerd, wil ik graag uitdelen.” Trainer Jeugdformaat academie Jenneke heeft van heel dichtbij de impact gezien van vroegkinderlijk trauma op de ontwikkeling van kinderen. Als leraar, maar vooral ook als pleegmoeder en beroepsopvoeder (gezinshuisouder). In dit interview vertelt ze over de training Traumasensitief Onderwijs. 

Traumasensitief Onderwijs

“De training Traumasensitief Onderwijs is speciaal ontwikkeld voor leraren en andere onderwijsprofessionals. In de training behandelen we oorzaken en kenmerken van vroegkinderlijke traumatisering én voorwaarden voor herstel. De training is ontwikkeld door Leony Coppens (klinisch psycholoog, docent, auteur).

In elke gewone schoolklas zitten gemiddeld één tot drie kinderen met trauma. Bij vroegkinderlijk trauma gaat het om schade die het kind opliep in de eerste levensjaren. Als ouders hun kind in de eerste jaren geen diepe ervaring van veiligheid (kunnen) bieden, wordt het heel moeilijk om je opeens veilig te voelen in andere, nieuwe omgevingen zoals op school. Leren over trauma is eigenlijk leren over stress. Deze kinderen leven met een permanent hoog stressniveau. Ze hebben moeite met vertrouwen in zichzelf en anderen, en ze hebben letterlijk minder ruimte in hun hoofd om te leren. Als hun juf of meester de symptomen van trauma herkent, kan die een enorm verschil gaan maken voor hun ontwikkeling en voor hun leven.”

Van betekenis zijn

“Het helpt als je begrijpt hoe trauma inwerkt op de ontwikkeling van het kinderbrein. Ook ga je begrijpen waarom het natuurlijk en logisch is dat bepaald gedrag ‘onder je huid’ gaat zitten. Je leert om jezelf te beschermen tegen de vermoeidheid en de irritatie die dat kan meebrengen… Door de training ga je anders kijken en luisteren naar ingewikkeld gedrag. We noemen dit: kijken met de traumabril. Je leert waarom het effectief kan zijn om soms een stapje naar achteren te doen. Daar komt bij: een traumasensitieve benadering is niet alleen goed voor kinderen met trauma, maar voor álle kinderen.”

Kijk, elk kind heeft baat bij een kalme, voorspelbare juf of meester, maar getraumatiseerde kinderen doen een extra beroep op onze sensitiviteit. Door hun negatieve, onverschillige gedrag bewust anders te benaderen, kun je bijdragen aan hun herstel. Dat kan niet alleen hun schoolse ontwikkeling bevorderen, maar van betekenis zijn voor hun hele verdere leven. Ik herinner me heel goed de leerlingen bij wie ik, toen ik zelf nog voor de klas stond, me soms machteloos voelde, of zelfs gefrustreerd. Ik deed mijn werk echt met een warm hart, maar stond soms toch met lege handen. De methodiek van Coppens – die ik leerde kennen toen ik lange tijd in een therapeutische setting onder één dak woonde met heel verschillende getraumatiseerde kinderen – was een eye opener. Bijna alles wat ik daarna zag, viel op z’n plek. Datzelfde zie ik nu gebeuren bij de onderwijsprofessionals die deze training volgen – dat raakt me, elke training weer.”

De training

In de training Traumasensitief onderwijs krijgen leerkrachten/onderwijsprofessionals kennis en handvatten aangereikt om de ontwikkeling van kinderen met traumatische ervaringen te optimaliseren. Je leert hoe een negatieve spiraal ontstaat en hoe je die kunt doorbreken. In vier dagdelen ga je aan de slag: Hoe ontstaat vroegkinderlijk trauma? Waaraan kun je het herkennen? Wat zijn voorwaarden voor herstel? En wat kun jij, als juf of meester, voor hen betekenen in de klas?

“Als leraren, door heel ingewikkeld gedrag heen, de pijn van een kind gaan herkennen en opeens wél raad weten met de gekkigheid, gebeuren er kleine en grote wonderen. Het is ontroerend en indrukwekkend wat dat met mensen doet. Niet alleen met de kinderen, soms ook met ouders, en last but not least… met de leraren zelf.”

Deelnemer aan het woord: Kimberley van den Oever

Hoe hebben deelnemers de training ervaren? Wat hebben zij geleerd en hoe kunnen ze de theorie toepassen in de praktijk? Kimberley van den Oever, leerkracht & adjunct-directeur IKC De Saffier, vertelt. “In iedere klas zie je wel een kind met ander gedrag. Is het gedragsproblematiek of is er sprake van een trauma? Als docent heb je niet altijd alle voorkennis van een kind. Dankzij de training Traumasensitief onderwijs weet ik nu hoe ik een trauma kan herkennen. Het is al 2,5 jaar geleden dat ik de training met collega’s heb gevolgd. De kennis die we toen hebben opgedaan, is nog steeds merkbaar in onze manier van lesgeven. In een aantal sessies hebben de trainers van Jeugdformaat academie ons meegenomen in de theorie en zijn er verschillende casussen besproken. De kracht van de trainers zat hem in het meedenken, deskundigheid en hun praktijkervaring.

Je kunt als leerkracht niet het trauma verhelpen, maar je kunt er wel zo goed mogelijk mee omgaan. Door meer kennis en begrip, ben ik rustiger en kan ik beter reageren. Wat als een kind met een trauma losbarst in de klas? Ik weet nu wat wel en niet werkt. Maar ook dat ik de dingen die een kind zegt of doet niet persoonlijk moet opvatten. Kinderen met een trauma hebben niet altijd een fijne thuissituatie, als leerkracht wil ik ervoor zorgen dat school wél een veilige haven is.”